Bouwhistorisch onderzoek

Door de eeuwen heen is Nederland geworden zoals het nu is. Landschappen zijn veranderd, steden gegroeid en gebouwen aangepast aan de eisen van de tijd. Die geschiedenis is afleesbaar aan specifieke kenmerken en gebruiken uit een bepaalde periode.

Bouwhistorisch onderzoek bestudeert deze sporen van veranderingen aan gebouwen. Daarbij is het gebouw zelf de voornaamste bron van informatie en ontrafelen bouwhistorici aan de hand van de gebruikte materialen, technieken en vormgeving de geschiedenis. Dit veldwerk wordt aangevuld met onderzoek naar oude kaarten, bouwtekeningen, foto’s en geschreven bronnen. Zo wordt kennis verzameld over het bouwen, wonen en leven van Nederlanders in het verleden. Dit niet alleen voor erfgoedexperts, maar ook voor bewoners, gebruikers en bezoekers van historische gebouwen om het verleden tastbaar en beleefbaar te maken.

Kennis van de historische gebouwde omgeving is ook een belangrijke voorwaarde voor een goede en afgewogen omgang er mee. Deze kennis is nuttig voor eigenaren en gebruikers ten behoeve van de omgang met hun bezit, maar ook voor overheidsbeleid.

Een praktische toepassing van bouwhistorisch onderzoek bestaat uit het opstellen van een bouwhistorische waardestelling. Die wordt gebruikt als handvat bij de voorbereiding van een restauratie, verbouwing of onderhoud aan een gebouw. Door vooraf de bouwhistorische waarden in kaart te brengen, ontstaat inzicht in de mogelijkheden en beperkingen bij veranderingen. Een dergelijke voorbereiding levert inspiratie bij het ontwerpen en maakt het proces van de beoordeling van bouwplannen en vergunningverlening eenvoudiger. Sommige gemeenten stellen daarom bouwhistorisch onderzoek verplicht bij wijzigingen aan een monument. Het tijdig laten uitvoeren van dit onderzoek kan daarnaast voor een monumenteigenaar tegenvallers voorkomen en kosten besparen. De methode van het opstellen van een waardestelling is te vinden in de Uitvoeringsrichtlijn Bouwhistorisch Onderzoek met waardestelling – URL 2007.

Naast waardestellend onderzoek kan ook om een bouwhistorische documentatie worden gevraagd als waardevolle bouwhistorische informatie aan het licht is gekomen of zal verdwijnen.