Rietplanken in Utrecht

Rietplanken 1899 - Utrecht

Een systeemwand uit de late negentiende eeuw

De industriële ontwikkelingen in de tweede helft van de 19e eeuw leidden in Nederland ook tot innovatie in het bouwproces en de komst van nieuwe bouwmaterialen. Sommige hiervan waren maar een beperkte tijd op de Nederlandse markt, voordat ze door andere uitvindingen in onbruik raakten.
Een van deze bouwmaterialen is de rietplank, die tijdens een onderzoek aan de Emmalaan in Utrecht aan het licht kwam door het verwijderen van het stucwerk. De rietplanken zijn hier gebruikt voor de opbouw van lichte scheidingswanden.


Het betreffende woonhuis maakt onderdeel uit van twee bouwblokken van respectievelijk acht en tien woningen aan de Emmalaan en de Ramstraat die tussen 1898 en 1899 werden gebouwd in opdracht van de Utrechtsche Levensverzekering Maatschappij. De panden werden ontworpen door de Utrechtse architect Petrus Johannes Houtzagers (13 april 1857-21 januari 1944) in de rationalistische architectuurstijl met verwijzingen naar de chalet- of cottagestijl, die Houtzagers zelf als “netten, sierlijken, schilderachtige bouw” omschreef. Hoewel Houtzagers vooral plaatselijk bekendheid genoot, oogstte hij voor zijn toepassing van de moderne architectuur ook veel lof van collega’s in heel Nederland, onder wie Prof. E.H. Gugel. Zijn modernistische inslag was dus niet beperkt tot vormgeving, maar kwam ook tot uiting in de toepassing van allerlei bouwmaterialen, zoals de aangetroffen planken.


Dit materiaal bestaat hoofdzakelijk uit riet met gipsbeton, wat het zowel licht als onbrandbaar maakt, in tegenstelling tot de ‘Brabantse wandjes’ die veelal opgevuld waren met houtkrullen of zeegras. De circa 25 cm brede planken met lengten van 2,5 en 3 m hadden een dikte van 3 tot 7 cm en werden zowel bij daken als binnenwanden gebruikt. Ze werden aan het einde van de 19e eeuw in Duitsland en Zwitserland gemaakt en door de fabrikant J.W. Molijn uit Gouda rond 1890 in Nederland geïntroduceerd. In de eerste decennia van de 20e eeuw werd dit materiaal door de toepassing van alternatieven steeds minder gebruikt.

Advertentie Rietplanken 1890

Vanaf ca. 1890 werden rietplanken in Nederland vervaardigd door de Firma J.W. Molijn uit Gouda. Eén van de eerste advertenties benoemt de kenmerken en eigenschappen. Bron: Leeuwarder courant, 01-04-1890

Verder lezen

Architectura & Natura , jaargang 2, 1894; p. 404.

Bouwkundig Weekblad, jaargang 10,1890; p. 73.

Bot, P. (2009); Vademecum historische bouwmaterialen, installaties en infrastructuur; Uitgeverij Veerhuis, Alphen aan de Maas; p. 250.

Dolfin, M. (1984); P.J. Houtzagers, architect,  Doctoraalscriptie Kunsthistorisch Instituut Rijksuniversiteit Utrecht.

 

Logo-SBN-Model-verkleind-transparant

Deze website maakt gebruik van functionele en analytische cookies. Lees voor meer informatie het privacybeleid.