Zeer bijzondere woonhuisdecoratie aangetroffen 's-Hertogenbosch
De wat vuile resten van zwarte cirkels op een balklaag in ’s-Hertogenbosch riepen in eerste instantie vooral verwondering op. De nog deels herkenbare vorm en de plaatsing in een ritme gaven aan dat het om resten van een interieurafwerking moest gaan. Bij nadere bestudering kon worden vastgesteld dat in de korstige substantie een tekening aanwezig was van fijne lijntjes. Na aanvullend onderzoek bleek het om de resten van een versiering met persbrokaat te gaan.
Persbrokaat is een textielimitatie. Het is gemaakt van tinfolie dat voor het reliëf in een gegrafeerde loden mal werd gedrukt. Hierdoor kreeg het folie een op brokaatweefsel lijkend oppervlak. Nadat het aan de achterzijde was verstevigd met hars of was, kon de voorzijde worden verguld en beschilderd om vervolgens te worden opgeplakt. De techniek werd in de late middeleeuwen vooral gebruikt voor het versieren van beelden en schilderijen. In sommige kerken is het nog aanwezig als grote imitatie doeken op zuilen en muren. Van het gebruik in woonhuizen is één voorbeeld bekend uit Brugge, waar het was toegepast in het ‘Oosterlingen huis’. Dit grote en voorname gebouw diende als kantoor voor de Duitse Hanzesteden.
Overtrek van de versiering met persbrokaat. Erfgoed ‘s-Hertogenbosch.
De vondst in ’s-Hertogenbosch is tot nu toe het enige bekende voorbeeld van persbrokaat in een woonhuis in Nederland. Aangenomen wordt dat deze rond 1500 is aangebracht. Het gaat om cirkels van zo’n twintig centimeter in doorsnede waarin een vlammende zon is afgebeeld met in het midden letters. Onduidelijk is of het gaat om M en A, verwijzend naar Maria of een N en A van Anna. Na kleuronderzoek kon worden vastgesteld dat de zon goudkleurig was geweest tegen een blauwe achtergrond. De balken zelf waren helder rood. Op de verschillende zijden van de balken waren om en om drie of vier cirkels geplakt. Er tussen bevonden zich kleinere ‘stippen’ van geschilderd tinfolie waarin geen voorstelling kon worden herkend.
Overzicht van de balklaag waarop de versieringen werden aangetroffen. De gele stippen markeren de vindplaatsen.
